میناکاری ایرانی

آشنایی با هنر میناکاری ایرانی

معنای هنر میناکاری چیست را ابتدا باید در معنای لغوی واژه مینا بررسی کنیم که به معنای آسمان آبی است. در فرهنگ لغت های مختلف و در بین اهالی صنایع دستی معنی هنر میناکاری تعاریف گوناگونی دارد. به عنوان مثال در فرهنگ لغت دهخدا بیان شده که میناکاری همان نقاشی و تزئین فلزات طلا، مس و نقره با رنگ لعابدار مخصوص است که در حرارت زیاد پخته و تثبیت می گردد. در بین اهالی هنر میناکاری یعنی چه؟ میناکاری در بین اهالی هنر به ترکیب هنرمندانه آتش و خاک و سرشار از ذوق استاد میناکار با رنگ های پخته شده با منشأ معدنی می گویند.

رنگ مینا در این هنر حاصل ترکیب شدن پودر سنگ های مس، قلع، آهن و غیره با عناصر طبیعی و شیمیایی است.آن چیزی که به این هنر اصیل اصالت و اهمیت ویژه ای بخشیده، قدمت و تاریخچه میناکاری است که به بیش از 5000 سال پیش باز می گردد که ابتدا بر روی فلزات ارزشمندی مثل طلا و نقره انجام می گرفت. بعدها به دلیل محبوبیت زیاد و رونق گرفتن میناکاری، ظروف برنجی و سپس مسی نیز با این هنر تزئین شدند.

میناکاری مال کدام شهر است؟

اصالت هنر میناکاری که بر روی مس انجام می شود را متعلق به شهر اصفهان می دانند که در حال حاضر پرفروش ترین نوع آن به حساب می آید و صادرات فعالی نیز دارد.

با این حال خرید صنایع دستی میناکاری، محدود به میناکاری روی مس نیست و شامل میناکاری روی سفال نیز هست که اصالت و امتیاز آن به شهر لالجین همدان تعلق دارد.

میناکاری روی زیورآلات نیز اصالتا به شهر اهواز تعلق دارد که هنوز هم به صورت سفارشی توسط هنرمندان خوش ذوق این شهر زنده نگه داشته شده است و با قیمت بسیار مناسب به فروش می رسد.

با یادگیری هنر میناکاری از طریق کارگاه های مختلف و با همکاری سازمان میراث فرهنگی کل کشور، خوشبختانه هنر میناکاری در شهرهای شیراز، تهران، قم، گیلان، زنجان، کاشان و غیره انجام می شود. این گستردگی از طرفی کمک به رونق و فراموش نشدن آن خواهد کرد و از طرفی ادغام فرهنگ و قومیت هر منطقه در آثار نقاشی میناکاری، تنوع آن را اصالت می بخشد.

میناکاری اصفهان چیست و چه تفاوتی با میناکاری روی سفال و یا میناکاری روی طلا دارد. صنایع دستی ایرانی تنوع بالایی دارد و با توجه به فرهنگ هر منطقه از کشور عزیزمان شکل گرفته است. برای پاسخ به این سوال باید به زیرساخت ظروف و همچنین سبک نقاشی یا نقطه کوبی آنها اشاره نمود. میزان حرارت برای میناکاری روی فلز با میناکاری سفالی متفاوت است. با توجه به این موضوع روش های میناکاری در شهرهای مختلف با یکدیگر متفاوت می باشد. اگر می خواهید بدانید که چگونه انجام می گردد، تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.

مراحل ساخت میناکاری اصفهان

مراحل ساخت میناکاری اصفهان برای علاقه مندان به این هنر اصیل ایرانی جذابیت خاصی دارد. برای ساخت ظروف میناکاری روی مس پروسه های مشخصی باید انجام گیرد. هر کدام از این مراحل در کارگاه های مختلف و تحت نظر اساتید با تجربه انجام می گردد. در صورتی که هر یک از مراحل بدرستی انجام شود نتیجه نهایی ظروف میناکاری مرغوب اصفهان خواهد بود. مراحل تولید عبارتند از خم کاری ظروف مس، چکش کاری و لحیم اتصالات، قلم زنی زیرساخت، لعاب کاری، نقاشی روی ظروف مینا و پروسه نهایی کوره ظروف نقاشی شده است.

مراحل ساخت ظروف میناکاری اصفهان بصورت زنجیره وار می تواند در کیفیت هر محصول تاثیر مستقیم داشته باشد. کیفیت نوع مس زیر ساخت با مرحله لعاب کاری، و همچنین پروسه لعاب کاری با مرحله نقاشی روی ظرف و در پایان عملیات کوره نهایی ، همه و همه بصورت زنجیره وار با یکدیگر در ارتباط می باشند. در صورتی که مس زیرساخت مرغوب نباشد، ظرف مورد نظر بخوبی لعاب نمی شود. اگر لعاب خوبی بر روی ظرف نباشد ممکن است در پروسه کوره ، ترک های ریزی بر روی ظرف بوجود آید. تمامی این مسائل تجربی و توسط هر استادکار بصورت عملی در نظر گرفته می شوند.

تاریخچه میناکاری اصفهان

تاریخ و قدمت هنر میناکاری به بیش از 5000 سال می رسد و طبق گفته های اروین مرگولیس شاید بتوان نزدیک ترین تاریخ پیدایش این هنر را به دوران اشکانیان نسبت داد. دست ساخته هایی که از این دوران بر جای مانده حاکی از آن است که نه تنها هنر میناکاری تا قبل از ورود اسلام نیز انجام می شده بلکه به علت زیبایی ساختاری آن می توان گفت که حتی قبل از دوران اشکانیان هم وجود داشته است.

با این حال طبق کاوش های باستانی صورت گرفته، جفت گوشواره طلای میناکاری شده که در نهاوند پیدا شدند و همچنین بازوبند طلای میناکاری شده قدمت آنها به 7 تا 8 قرن پیش از میلاد مسیح نسبت می دهند. این آثار هنری به همراه کاسه برنزی میناکاری شده در موزه های خارج کشور، موزه ویکتوریا، آلبرت لندن و موزه هنر لس آنجلس نگهداری می شوند.مربوط به دوران ساسانیان، بشقاب های میناکاری شده ای پیدا شده اند که نقوش بسیار قدیمی و قدمت آن نشان از وجود هنر در این دوران است.

این آثار هنری و نمونه های مشابه آن در موزه متروپولیتن نیویورک آمریکا و هنرهای اسلامی برلین نگهداری می شوند.اوج هنر میناکاری به دوران سلجوقیان می رسد که از نمونه های گران مرتبه آن می توان به سینی نقره آلپ ارسلان اشاره کرد که در موزه صنایع دستی ظریف بوستون نگهداری می گردد. با توجه به نام حک شده با خط کوفی بر روی این ظرف حدس می زنند که حسن الکاشانی استاد سازنده آن بوده است.

میناکاری اصفهان چیست؟

میناکاری اصفهان چیست؟ و چرا تا این اندازه مورد توجه بازارهای داخلی و بازارهای بین المللی قرار گرفته است؟ آیا تاکنون به این فکر کرده اید که چه چیزی در این هنر نهفته است که چشم همگان را به سمت خود خیره می سازد؟ شاید اگر نقش ها و طرح های هنر میناکاری isfahan minakari را به دقت نگاه کنید، به ظرافت‌ های خاص این هنر و مهارت استاد کار مینا‌کاری پی ببرید. تمام تلاش هنرمند، ایجاد یک هارمونی جذاب از دنیای رنگ ها و نقش ها بر روی بستر فلزی است؛ چیزی که در نگاه اول، گردشگران را به سمت خود جذب می کند.

هنر میناکاری چیست؟ هنر میناکاری فراتر از یک نگاه و تقدیر از هنر دستان استاد میناکار است که ذوق و قریحه خود را بر روی ظرف فلزی پیاده کرده است. هنر میناکاری در ایران سابقه بیش از 5 هزار سال دارد و تاکنون به عنوان هنر ارزشمند و بسیار مهم ایرانیان شمرده شده است. در این مقاله بیشتر با آن آشنا خواهید شد. میناکاری اصفهان چیست؟ و چرا تا این اندازه محبوب است. میناکاری روی مس از هنرهای اصیل ایرانی می باشد که بیشتر در اصفهان , توسط هنرمندان با ذوق نصف جهان تولید می گردد.

تاریخچه ی هنر مینا کاری بصورت دقیق مشخص نیست و زمانهایی که از عمر این هنر تخمین زده می شود مربوط به ظروف کشف شده از ایران باستان می باشد. امروزه آموزش میناکاری در اصفهان و شهرهای دیگر کشورمان توسط اساتید مجرب انجام می شود تا هر شخصی قادر به تولید ظروف هنری و دست ساز میناکاری اصفهان شود. با اطلاع از روند تولید محصولات میناکاری شما می توانید بهترین میناکاری اصفهان را در زمان خرید انتخاب کنید. اگر می خواهید بدانید هنر مینا‌‌کاری چیست , باید ما تا پایان این مقاله همراه باشید.

در دوره مغول ها و تیموریان سبک جدیدی از میناکاری ایران شکل گرفت. نقوش مورد استفاده در میناکاری به شکل و ظاهر لباس درباریان درآمد و ترصیع فلز در بسیاری از جنبه ها از همتای شرقی خود الهام می گرفت.دوره صفویان مجددا دوره اوج گرفتن هنر میناکاری بود. در این دوران نقوش شکار، اسب سواری، بزم و شادی، اسلیمی و ختایی و غیره رواج پیدا کرد. میناکاری روی نقره بسیار رونق داشت و رنگ قرمز هم به مجموعه رنگ های رایج اضافه شد.دوران قاجار به حدی میناکاری افت پیدا کرد که برای تزیین اشیای بی ارزش مثل قلیان و بادگیر آن محدود شد.

تنها نمونه ارزشمند این هنر در دوران قاجار، تاج میناکاری شده ای است که از جنس مس بوده و در کاخ گلستان قرار دارد.در دوره معاصر نیز به همت بلند اساتیدی مثل شکرالله صنیع زاده و پس از آن فرزندان این بزرگوار، غلامحسین فیض اللهی، استاد مرتضی و حسین اسماعیلی، برادران نعمت اللهی، محمد علی فرشید، مهدی غفاریان، ابراهیم زرقونی و حسین هنردوست جان تازه ای گرفت و سبک های مختلفی از آن پدید آمدند.

روش های میناکاری روی مس

هنر میناکاری ایران از ابتدا تاکنون به روش های مختلفی انجام می شده است که برخی از آنها به طور کامل منسوخ و برخی هم در مواردی خاص استفاده می شوند. آشنایی با این روش ها کمک خواهد کرد تا با روند پیشرفت هنر سنتی میناکاری تا رسیدن به جایگاه امروزی بیشتر و بهتر آشنا شوید.

مینای حجره بندی : در این شیوه رنگ میناکاری را در فضای ایجاد شده بین مفتول های فلزی لحیم کاری شده روی سطح کار می ریزند. برای اینکه مفتول ها در اثر حرارت در کوره سیاه نشوند روی آنها با لعاب بی رنگ پوشانده شده و پس از حرارت دهی هم پولیش می شوند. این روش تقریبا منسوخ شده است.

مینای نقاشی : امروزه در اکثر موارد از این روش برای تولید ظروف میناکاری استفاده می شود. پس از خم کاری ورقه مسی و تبدیل شدن به شکل ظرف نهایی، 3 بار لعاب داده می شود و هر بار داخل کوره قرار می گیرد. پس از تثبیت شدن لعاب، روی آن نقاشی انجام می گیرد و مجددا حرارت می بیند تا رنگ ها مینا ثابت شوند. مدت زمان حرارت دهی در کوره و درجه حرارت آن بسیار مهم است.

مینای مرصع : این روش میناکاری هنر ایرانی به صورت چسباندن دانه های یاقوتی شکل با رنگ های متنوع با کمی لعاب و آب انجام می گیرد. محل قرارگیری دانه ها لعاب نمی گیرند و مستقیما به سطح مس وصل می شوند. دانه های یاقوتی شکل از شیشه های رنگی مختلف که حاصل خرد کردن و حرارت دیدن هستند به دست می آیند. این روش از جمله هنرهای میناکاری است که امروزه انجام نمی شود.

مینای برجسته : در این روش میناکاری هنر دست استاد قلمزن و میناکار با کمک یکدیگر آثار زیبایی را خلق می کند. به دلیل برجسته شدن سطح فلز و مزین شدن به نقوش و خطوط مختلف به کمک استاد قلمزن، مینای برجسته لقب گرفته است. مینای برجسته با قلمزنی معمولی متفاوت است چون اشکال مختلف تیزی و گودی زیادی ندارند و مایل هستند. گاهی اوقات نیز مینای برجسته، به شکل دو پیوسته، مثل کاسه هایی که دارای سطح داخلی صاف و بیرونی برجسته می باشند تولید می گردد. هر کدام از لایه ها جداگانه تولید می شوند و سپس استاد مسگر با لحیم نقره آنها را بر روی هم می چسباند.

مینای مشبک : این نوع هنر میناکاری اصفهان به مینای پنجره ای یا دورو شفاف هم شهرت دارد. هنر میناکاری طلا و نقره با این روش انجام می شود که شیوه ای با ظرافت کاری بسیار بالاست.

مینای شکری : این مدل از هنر میناکاری در اصفهان مشابه با مینای نقاشی است با این تفاوت که به جای لعاب سفید از لعاب رنگی استفاده می شود و مابقی مراحل مشابه است. پس از تثبیت لعاب رنگی در کوره، با مداد سفید روی آن طراحی می شود.

رنگ میناکاری روی مس

رنگ های میناکاری بسته به جنس زیر ساخت، فلزی یا سفالی با یکدیگر متفاوت هستند که به دلیل دمای کوره موقع پخت رنگ میناکاری است. با توجه به اینکه تمرکز ما بر روی میناکاری روی مس اصفهان است به توضیح این نوع رنگ ها خواهیم پرداخت. به طور کلی رنگ های میناکاری در دو دسته قرار می گیرند:

1. رنگ هایی که براساس منشأ خاص تهیه شده اند: از این نوع رنگ ها می توان به رنگ های گیاهی، معدنی و فلزی اشاره کرد. رنگ های گیاهی در چیت سازی هم کاربرد داشته که امروزه به دلیل تغییر سلیقه مشتریان به سمت رنگ های متنوع تر و زمانبر بودن پروسه، رنگ های شیمیایی تا حد زیادی جایگزین شده اند. رنگ های معدنی که در نقاشی و میناکاری استفاده می شوند. رنگ های فلزی که روشی به کار می روند که نمونه آن را در مس و پرداز می بینیم.
2. رنگ هایی که براساس میزان عبور نور تقسیم بندی می شود: این نوع رنگ های میناکاری در دو دسته مات و شفاف قرار می گیرند.

در ادامه قصد داریم هر یک از رنگ های پرکاربرد میناکاری را توضیح دهیم

رنگ آبی (لاجوردی)

برای تهیه رنگ آبی میناکاری، یکی از ترکیبات اکسید کبالت/ فسفات کبالت یا آرسنات کبالت را با یکی از ترکیبات اکسیدهای آلومینیوم (آلومین)، آهک، کوارتز یا اکسید منگنز ترکیب می کنند. به عنوان مثال از ترکیب اکسید کبالت با کائولین، آبی روشن تشکیل می شود. در صورتی که اکسید کبالت یا فسفات کبالت را با کائولین ترکیب کنند، آبی تیره به دست می آید. رنگ آبی آسمانی میناکاری هم از ترکیب اکسید روی با کائولین به وجود می آید. اکسید نیکل با آلومین رنگ آبی متمایل به خاکستری و از ترکیب آلومین با اکسید کروم، سبز مایل به آبی تشکیل خواهد شد.

انواع میناکاری

هنر دستی میناکاری بر روی فلزات مختلفی همچون طلا، مس، برنج، ورشو انجام می گیرد و زیرساخت های سفالی، شیشه ای، کاشی و سرامیک هم برای این کار مناسب هستند. با این حال زیرساخت اصلی فلز مس بوده و میناکاری روی مس رایج ترین و پرفروش ترین نوع میناکاری به شمار می رود.اما برای اینکه بیشتر بدانید انواع هنر میناکاری چیست در ادامه به طور مختصر به هر یک اشاره کرده ایم:

میناکاری روی شیشه

به تزئین کردن و رنگ آمیزی شیشه با رنگ های میناکاری چنین هنری پدید آمد. هنر میناکاری شیشه فقط محدود به ظروف شیشه ای گلدان، کاسه و بشقاب نیست. در گذشته کلیه آینه های خانه های تاریخی به همراه درب و پنجره آنها با این روش میناکاری تزئین می شدند. در کشورهای اروپایی نیز با رواج و قدرت گرفتن کلیساها، میناکاری روی شیشه برای به تصویر کشیدن قدیسان و وقایع مذهبی استفاده می شد. این هنر پس از چند دوره رکود در دوره قاجاریه توانست رونق بسیار زیادی بگیرد.

میناکاری روی طلا

این هنر بر روی زیورآلاتی مثلا طلا در جنوب کشور، شهر اهواز انجام می گیرد و سابقه چند هزار ساله دارد. طرح و نقوش این نوع میناکاری بسیار خاص بوده و همه آنها ریشه در تاریخ، فرهنگ و رسوم این منطقه دارد.

قیمت میناکاری روی مس

میناکاری روی مس سابقه بسیار طولانی در بین انواع صنایع دستی اصفهان دارد. محصولات میناکاری روی مس در بالاترین سطح کیفیت از ورقه های مسی خالص با ضخامت 8 میلیمتر، طرح و نقوش اصیل ایرانی و تحت نظارت کامل اساتید برجسته نظیر استاد مرتضی اسماعیلی تولید می شوند. امروزه به خاطر افزایش تولیدات و تنوع محصولات میناکاری، قیمت میناکاری روی مس هم بازه متنوع تری پیدا کرده و افراد با هر میزان توان مالی می توانند از آنها با هدف تزیین فضاهای مختلف استفاده کنند.

قیمت میناکاری روی مس در صورتی که با هدف خرید هدیه تبلیغاتی باشد متفاوت است. این محصولات طراحی کاملا متفاوتی دارند و همراه با قاب یا جعبه باکس ترمه و حتی به شکل تندیس های چوبی مناسبتی تولید می گردند. بنابراین قیمت میناکاری روی مس برای سازمان ها به دلیل طراحی خاص و ویژه متفاوت بوده اما کماکان بسیار مقرون به صرفه و همراه با تخفیف های ویژه در خرید عمده است.

ابزارهای لازم برای هنر میناکاری ایرانی

ابزارهایی که برای هنر میناکاری اصفهان استفاده می شوند به ترتیب در ادامه توضیح داده ایم:چ

قلم مو:

قلم مو از موی سمور و موی پشت گربه، بین دو کتف تا روی دم ساخته می شوند که

نحوه بستن آنها به یکدیگر به شیوه های مختلف انجام می شود. پس از چیدن مو و دسته کردن آنها، با شانه کوچک و مخصوص، چندین بار از ابتدا تا انتها را شانه می کشند تا پرزهای اضافه و موهای شکسته جدا شوند. البته می توان موهای دسته بندی شده را روی شیشه گذاشت و با سوزن پرز و موی شکسته را جدا کرده که زمانبر است.
پس از این مرحله موها را در قالب منظم می کنند تا در یک راستا قرار بگیرد. بعد از بیرون آوردن موها از قالب، خیس می کنند و با نخ ته آن را می بندند. نوک دسته موهای منظم را از انتهای شاه پر کبوتر که قبلا نوک آن چیده شده عبور می دهند تا به نوک شاه پر برسد. در این حالت دسته موهایی که داخل شاه پر کرده اند را با نخ محکم گره می زنند.
قلم موهایی که در گذشته ساخته می شدند بخاطر پرداززنی نقاشی های ظریف، مقداری بلندتر و نوک تیزتر بودند. اما امروزه اکثر مواقع از موی مصنوعی قلم مو تهیه می کنند و در نمونه های با کیفیت از موی سمور و سنجاب می سازند. توجه داشته باشید که اگر کار میناکاری ظرافت بالایی داشته باشد باید قلم موهای نوک تیزتر و کم موتر را انتخاب کنید اما برای کارهایی که ظرافت زیادی ندارند، قلم موهای پرمو هم کافی هستند.

کیفیت ساخت قلم موی میناکاری حتی به رنگ و نوع موی گربه هم وابسته است. برای کار دست مینای اصفهان که نیاز به پرداززنی داشته باشد، موهای با خاصیت فنری بهتر هستند. گربه های دست آموز موی خوبی برای درست کردن قلم مو ندارند چون بخاطر نوازش های مکرر، شکستگی و چسبندگی بالایی دارند. برای میناکاری های ظریف از موی گربه سفید استفاده می کنند.

مداد کپی:

برای میناکاری در اصفهان، طراحی روی ظرف های میناکاری هم انجام می دهند. در این حالت مداد کپی گزینه بهتری نسبت به مدادهای معمولی است. رنگ مدادهای کپی بعد از حرارت دیدن در کوره محو شده و حتی اگر اثری هم باقی بماند پاک شدن آنها بسیار ساده است.

سریشم:

در میناکاری منظور از واشور کردن یعنی پاک کردن چربی هایی که روی سطح کار قرار گرفته و باید از بین بروند تا بتوان آنها را رنگ آمیزی کرد. بنابراین یکی از مهمترین مراحل قبل از نقاشی و طراحی روی ظروف لعاب شده، واشور کردن است. برای اینکار به سریشم نیاز است. پارچه نم دار آغشته به سریشم، به خوبی چربی را حذف می کند و نشست و تثبیت رنگ های مینا هم به کمک سریشم اتفاق می افتد. با این حال اگر چسبندگی سریشم زیاد باشد، رنگ های میناکاری درون کوره ترک خواهند خورد و بعد از آن کدر مانند خواهند شد.

بس:

بس یک نوع محلول بی رنگ و کمی با حالت کدر است که به چسبندگی و معلق بودن ذرات رنگ در محلول رنگی کمک زیادی می کند. با حرارت دیدن ظروف میناکاری مسی، بس یا بست ها از بین می روند اما اثر آن باعث می شود تا حرکت قلم بر روی کار روانتر شده و رنگ ها دیرتر خشک شوند بنابراین فرصت کافی برای اصلاح وجود داشته باشد. با توجه به اینکه کم بودن مقدار بس روی کیفیت رنگ و بیش از حد بودن صمغ روی کدر شدن آن اثر می گذارد باید به این مسأله توجه ویژه داشت.

ضمنا بد نیست بدانید که از همان ابتدا رنگ پودری مینا با بس ترکیب شده و اصطلاحا وامال می گردد که هر چقدر این ترکیب و مالش بهتر باشد، کیفیت رنگ و استفاده از آن بهتر خواهد شد. همچنین در مواقعی که رنگ های میناکاری روان بودن و کیفیت خود را از دست بدهند به آنها بس یا گلیسیرین اضافه می کنند.سایر ابزار و موادی که برای هنر میناکاری نیاز هستند توضیحات خاصی ندارند مثل ورقه مسی، چکش، سندان، گیره، اره فلزبر، اره کمانی، رنگ های مخصوص میناکاری، کوره، پنس، سمبه ماتریس، دستگاه سمباده زنی و قیچی فلزبر.

مشخصات مواد اولیه ای که برای میناکاری استفاده می شوند

زیرساخت:

برای زیرساخت میناکاری از فلزات خالص یا آلیاژ فلزات استفاده می کنند. زیرساخت نباید ناخالصی داشته باشد در غیر این صورت به شکل تاول روی ظروف خود را نشان خواهد داد. از طرفی ضخامت زیرساخت باید حداقل 0.8 میلیمتر باشد تا در برابر فشارهای خمشی و کششی مقاومت خوبی از خود نشان دهد و ترک نخورد. ضمنا سطح زیرساخت باید کاملا صاف و یکنواخت باشد. معمولا زیر ساخت میناکاری از مس، نقره، طلا، برنج و برنز است.

زیر ساخت مس باید درصد خلوص بالایی داشته باشد. ضخامت آن هم باید حداقل 0.8 میلیمتر باشد.زیرساخت طلا باید با ضخامت حداقل 0.8 میلیمتری و عیار مناسب باشد. عیار بالاتر طلا نرم تر خواهد شد و چندان مناسب نیست.زیرساخت نقره هم حداقل باید عیار 84 باشد و ضخامت نیز باید حداقل 0.8 میلیمتر باشد.

نقره هم در عیار بالا نرم تر می شود.زیرساخت برنج هم مشابه زیرساخت مسی نباید از ذوب ظروف برنجی به دست آمده باشد و در ساخت آن باید درصد دقیقی از مس و روی ترکیب شده باشند. هیچ گونه ناخالصی نباید وجود داشته باشد و ضخامت هم باید حداقل 0.8 میلیمتر باشد.زیرساخت برنز دقیقا نیاز به شرایط زیرساخت برنج را دارد با این حال خیلی کم مورد استفاده است.

لعاب :

لعاب مورد استفاده برای میناکاری عمدتا سفید رنگ است ولی گاهی اوقات لعاب رنگی هم استفاده می شود. لعاب معمولا ترکیبی از سیلیس، سرب، قلع و سنگ چخماق است.

رنگ :

رنگ های مورد استفاده در میناکاری ترکیبی از اکسید فلزات مختلف با درصد مشخصی از نمک می باشد. در زمان های قدیم از رنگ های گیاهی و معدنی استفاده می کردند اما به مرور و با افزایش تقاضای خرید میناکاری، از رنگ های شیمیایی استفاده می کنند که طرز تهیه آنها بسیار سریعتر است. هر چقدر شدت رنگ بیشتر باشد، میزان حرارت و مدت زمان حرارت دیدن رنگ هم بیشتر خواهد شد.

نوع دیگر دسته بندی رنگ های میناکاری براساس میزان عبور نور از آنهاست که بر این اساس به دو دسته مات و شفاف تقسیم بندی می شوند. رنگ هایی که برای میناکاری استفاده می شوند شامل رنگ آبی لاجوردی، قرمز مایل به بنفش یا صورتی، سبز، زرد، قرمز ارغوانی، فیروزه ای، قهوه ای، مشکی یا سیاه، طلایی هستند.

کوره میناسازی و ابزارهای آن :

کوره ای که برای میناکاری استفاده می کنند قوسی شکل، مربع یا مستطیلی است. اسکلت داخلی کوره را از جنس استیل می سازند چون در برابر گرمای زیاد مقاوم است و حرارت باعث از بین رفتن آن نمی شود. اطراف اسکلت کوره هم به شکل خلأ ساخته می شود تا حرارت کاملا یکنواخت پخش شود در غیر این صورت همه جای ظروف میناکاری به طور یکسان حرارت نخواهد دید.

معمولا اساتید میناکاری که دائما از کوره استفاده می کنند هر 6 ماه یکبار استیل داخل آن را تعویض می کنند. هر چقدر کیفیت استیل و ساخت اسکلت کوره میناکاری بهتر باشد، دوام و ماندگاری بیشتری خواهد داشت. ضمنا اطراف کوره هم با گِل پوشانده می شوند تا حرارت به بیرون منتقل نشود.

برای کوره هم درب مخصوص با روزنه تعبیه می کنند تا از طریق آن بتوان در زمان مناسب ظروف را خارج کرد. درب کوره هم به دلیل گرمای زیاد با گاز انبر جابجا می شود. امروزه برای تأمین حرارت کوره از چوب یا نفت استفاده نمی کنند و از گاز یا برق کمک می گیرند.مکان نصب کوره میناکاری هم باید در فضایی با تهویه و نور کافی انجام شود. از طرفی داخل آن باید طوری طراحی شود که ظروف مینا در تماس مستقیم با آتش قرار نگیرند چون با کوره کاشی سازی فرق دارد.

انواع لعاب میناکاری

لعاب کاری برای ظروف میناکاری اصفهان عبارتند از یک محلول سفید رنگ که حجم قابل توجهی دارد؛ ظرف میناکاری شده به داخل لعاب فرو می رود و یا لعاب با ابزار اسپری یا پیستوله بر روی ظرف میناکاری پاشیده می شود. برای اینکه رنگ لعاب روی ظروف میناکاری تثبیا شود، حتماً باید آن را در کوره تا حداکثر ۹۰۰ درجه سانتیگراد حرارت دهند.

اکنون بستر ظرف برای نقاشی و رنگ آمیزی آماده است.یکی از مراحل ساخت ظروف میناکاری، لعاب زدن بر روی زیر ساخت مسی پس از آماده شدن کامل آن می باشد. لعاب بر روی زیرساخت مسی قرار می گیرد تا پس از حرارت دیدن آماده ایجاد طرح و نقوش و نقاشی گردد. لعاب میناکاری دو نوع است:

لعاب میناکاری متالیک صنعتی که خود به دو نوع مات و شفاف تقسیم می شود.لعاب میناکاری هنری که این مدل هم به دو نوع مات و شفاف تقسیم می گردد.مواقعی که ظروف نهایی بیشتر جنبه کاربردی داشته باشند از لعاب مینای متالیک استفاده می کنند. این لعاب روی زیرساخت های مختلف قابل استفاده است.

لعاب میناکاری هنر بسته به نوع زیرساخت تهیه می شود چون باید از لحاظ ترکیبات شیمیایی کاملا متناسب باشد. به همین دلیل فلز مس با بیشترین میزان سازگاری مناسبترین زیرساخت برای لعاب هنری در نظر گرفته شده است. برای اینکه اتصال خوبی بین لعاب و بدنه ایجاد شود، لعاب آستر را چندین مرتبه کار می کنند.

کوره میناکاری

هنر میناکاری اصفهان بدون کوره میناسازی معنایی ندارد. ساختمان کوره ها به شکل قوسی، مربعی یا مستطیلی شکل هستند و اسکلت داخلی آن استیل است. دلیل انتخاب جنس استیل برای بخش داخلی کوره میناسازی، قدرت انتقال گرما و مقاومت بسیار زیاد در برابر آن است. بدین منظور از استیل شماره 1 برای کف و شماره 8 برای بدنه استفاده می کنند چون گرما و حرارت آتش از کف قدرت بیشتری دارد و باید ورق استیل بهتری استفاده کرد.

از طرفی بدنه هم از جنس استیل انتخاب می کنند و محیط آن را به شکل خلأ می سازند تا گرما به شکل کاملا یکنواخت منتقل شود. انتقال و حرکت یکنواخت گرما بر کیفیت اثر هنری اضافه خواهد کرد.کوره میناکاری صنایع دستی اصفهان با دقت و حساسیت بسیار بالایی ساخته می شود به همین دلیل کیفیت میناکاری اصفهان با هر آنچه تا به حال دیده اید متفاوت است.

به دلیل استفاده مکرر از کوره میناکاری هر 6 ماه یکبار ورق استیل آن عوض می شود. هر چقدر ورق استیل بکار رفته بهتر باشد، ماندگاری آن بیشتر شده، گرما را بهتر انتقال داده و ظروف میناکاری در همه قسمت ها به طور یکسان گرما می بینند.

اطراف کوره میناکاری هم با گل می پوشانند تا حرارت داخل کوره به هدر نرود.محصولات مینا از طریق درب کوره که به شکل روزنه می سازند وارد آن می شوند. این درب به شما اجازه می دهد در حین پختن رنگ ها داخل آن را ببینید و در زمان مناسب محصولات میناکاری را بیرون بیاورید. برای جابجا کردن درب کوره هم از گاز انبر استفاده می کنند. سوخت کوره میناکاری بیشتر از گاز یا برق تأمین می شود که برخلاف گذشته استفاده از چوب یا نفت کاربرد خود را از دست داده اند.

بقیه مراحل کار با کوره میناسازی که به آن آتشکاری می گویند و به شخص ماهر و با تجربه در این زمینه که دستیار استاد میناکار محسوب می شود، آتشکار می گویند. زمان خارج کردن ظروف میناکاری از داخل کوره، نحوه قرار دادن آنها بر روی صفحه پس از خارج سازی به نحوی که به دلیل انعطاف پذیر بودن، تغییر شکل ندهند، تنظیم مدت زمان گرما دیدن و دمای مورد نیاز برای هر ظرف، همگی از روی تجربه و مهارت هستند.

ابزار مورد نیاز کوره آتشکاری

برای کار کردن با کوره میناسازی نیاز به یکسری ابزار وجود دارد. به عنوان مثال برای قرار دادن بشقاب میناکاری درون کوره، بیرون آوردن و کار کردن با اجسام مسی و سفالی و غیره نیاز به ابزار مخصوص وجود دارد. با تحقیق در مورد میناکاری اصفهان متوجه می شوید که تمامی این مراحل هزاران سال سابقه و قدمت دارند و نسل به نسل این تجربیات منتقل شده اند.

تخته کار: تخته مسطح آهنی که اجسام میناکاری را روی آن قرار می دهند تا به داخل کوره ببرند. البته گاهی اوقات هم از صفحه استیل به عنوان تخته کار استفاده می کنند که چهارچوب مفتولی در زیر آن می گذارند. معمولا برای جذب شدن بهتر گرما توسط ظروف میناکاری، تخته کار را از قبل حرارت می دهند. تخته کار امروزی جایگزین مقوای نسوز در گذشته شده است.

انبر گازی شکل : انبر گازی شکل برای جابجا کردن ظروف میناکاری شده و یا بلند کردن ظروف سنگین از روی تخته کار کاربرد دارد.

انبر : انبرهای نسبتا بزرگ و بسیار محکم برای بلند کردن ظروف از روی تخته کار یا تاب گیری آنها استفاده می شوند.

میله : از میله برای خارج کردن یا وارد کردن تخته کار استفاده می کنند. میله های مخصوص کوره میناسازی دارای یک بخش دسته چوبی، میله آهنی 1 تا 1.3 متری و یک دهانه باز دارند تا تخته کار و میله به هم بچسبند. گاهی اوقات اساتید آتشکار میناسازی به جای میله از انبرهایی به طول 80 تا 90 سانتیمتر استفاده می کنند.

فر و موتور مولد باد : از این ابزارها در کوره های نفتی و گازی برای ایجاد باد و پخش کردن شعله به تمامی اطراف به طور یکنواخت استفاده می کنند. در کوره های برقی نیازی به این وسایل نیست.

صفحه سنگی : صفحه سنگی ابزاری است که ظروف میناکاری شده ای که از کوره خارج شده اند را روی آن قرار می دهند. ظروف بیرون آمده ممکن است سالم یا دارای تاب خوردگی باشند.

نقاب یا عینک مخصوص آتشکاری : از نقاب یا عینک با شیشه مات و دودی برای محافظت از چشم و پوست در برابر حرارت باید استفاده کرد در غیر این صورت به مرور زمان باعث تضعیف شدید چشم و سوختگی پوست خواهد شد.

لباس : لباس های مخصوص میناکاری از نوع نسوز و مقاوم در برابر حرارت و گرمای شدید هستند. این لباس کلیه قسمت های بدن را می پوشانند.

دستکش نسوز : به دلیل اینکه هنگام وارد کردن ظروف میناکاری در داخل کوره میناسازی، بخشی از دست تا آرنج به داخل کوره می رود باید دستکش بلند و نسوز باشد.

میناکاری روی سفال

تاریخچه میناکاری روی سفال به شکل حرفه ای امروزی به همین دوران معاصر باز می گردد. در دوره ای که قیمت روزافزون مس باعث شده تا خرید ظروف میناکاری روی مس برای برخی افراد دشوار باشد، هنرمندان شهر لالجین همدان که به شهر جهانی سفال نیز مشهور است دست به ابتکار و خلاقیت جالبی زدند. پیدایش هنر میناکاری روی سفال باعث شد تا از این ظروف خوش نقش و نگار و با ظاهر بسیار زیبا و دلپذیر برای مصارف تزئیناتی و دکوراتیو استفاده گردد.

روش کار این نوع هنر میناکاری چیست؟ اساس کار این روش با شابلون زنی و سپس استفاده از رنگ های خاص میناکاری بر روی سفال و سیاه قلم زدن مرزبندی طرح و نقوش مختلف است.اگر بخواهیم به سوال میناکاری اصفهان چیست با دقت بیشتری پاسخ بدهیم، شاید لازم باشد نگاهی بر پیشینه تاریخی این هنر بیندازیم. البته بارها در منابع مختلف در مقالات قبلی به این اشاره کرده ایم که پیشینه تاریخی و قدمت اثر هنر میناکاری تا چه میزان ارزشمند است؛ به اندازه ‌ای که به حدود چهار هزار سال پیش باز می گردد.

آثار هنری میناکاری که در حدود 4 قرن قبل تر اجرا می شده اند، بدون شک، جذابیت های امروزی را نداشته است. هنر میناکاری روی فلز مس مخصوص شهر اصفهان بوده و البته این هنر با شکل های متفاوت در مناطق مختلفی از ایران دنبال می شود. میناکاری روی سفال در شهر لالجین همدان تولید می گردد و کارگاه های زیاد میناکاری سفالی در همدان مشغول به فعالیت می باشند.

رنگ میناکاری

انواع رنگ های هنر میناکاری چیست؟ رنگ هایی که در میناکاری استفاده می شوند به رنگ های گیاهی، رنگ های معدنی و رنگ های شیمیایی تقسیم بندی می شوند. امروزه از رنگ های گیاهی و معدنی چندان استفاده نمی شود و سابقه استفاده از آنها به چند صد سال پیش باز می گردد. امروزه اکثرا از رنگ های شیمیایی استفاده می شود که فروشگاه صنایع دستی اصفهان از مرغوب ترین نوع رنگ پودری میناکاری بهره می گیرد.

انواع ابزارهای هنر میناکاری چیست؟ معمولا ابزارهایی که برای هنر میناکاری استفاده می شوند شامل هاون، ماده مینا، چکش، سندان، گیره، اره فلز بر، قلم مو، رنگ های شیمیایی، کوره، برخی مواد شیمیایی مثل سیلیس و کربنات سدیم و پتاسیم به همراه آهک، قلع و سرب می باشند.اثر هنری میناکاری اصفهان بر روی سطوح مختلف اجرا می‌شود، بنابراین آثار متنوعی را در بازار می توانید جستجو کنید. مواد اولیه هنر میناکاری، ریشه در تاریخ این هنر دارد.

میناکاری بر روی سطوح فلزی لعاب شده و بر روی سطوح سفالی اجرا می شود. از طرف دیگر، انواع رنگ مخصوص میناکاری باید به صورت خام یا ترکیب شده تهیه شود و سپس برای اجرای نقش و نگارهای جذاب و به کار رود. رنگ و طرح صنایع دستی و هنری اصفهان برای هنردوستان ایرانی جذابیت ویژه ایی دارد. از این رو محصولات هنری اصفهان در موزه های داخل و خارج کشور برای مردم به نمایش گذاشته شده است.

میناکاری روی مس

میناکاری روی مس هنری است که در بالاترین سطح کیفیت و به شکل بسیار حرفه ای در اصفهان انجام می شود و با سایر شهرهای ایران اختلاف زیادی دارد. نمونه بارز و مشهور آن میناکاری مرتضی اسماعیلی به عنوان برترین برند میناکاری روی مس در ایران است. در بخش انواع شیوه های هنر میناکاری چیست به روش های مختلف اشاره کردیم که همگی آنها بر روی مس انجام می شوند.هنرمندانی که در دهه معاصر بر روی آثار هنر میناکاری کار می کرده اند، نقش ها و طرح ها را بسیار متحول کرده اند؛

آنچه امروزه با نام هنر میناکاری اصفهان می‌شناسیم، حاصل نتایج استاد کار میناکار در یک قرن گذشته است. اکنون به سادگی به اهمیت و هویت این صنایع دستی میبرید و به سوال میناکاری اصفهان چیست نیز پاسخ مناسبی خواهید داد. هنر میناکاری روی مس برای علاقه مندان به صنایع دستی ایرانی کاملا شناخته شده است. بدلیل پیشینه هنری , کیفیت تولید ظروف میناکاری شهر اصفهان بسیار بالاست و هنرمندان سرشناسی در این شهر مشغول به فعالیت هستند.

با تشکر از بازار مینا  که در تهیه این مقاله ما را یاری دادند. BazareMina.ir